Relevante ontwikkelingen
Coalitieakkoord
In het nieuwe coalitieakkoord zetten we in op het bieden van bestaanszekerheid. We werken toe naar een sociale samenleving waarin iedereen gelijke kansen krijgt en iedereen kan meedoen. Vanaf 2023 wordt verlichting geboden aan inwoners met de laagste inkomens door de individuele inkomenstoeslag toe te kennen na 2 jaar in plaats van na 5 jaar. Dit hebben we in het kader van het noodpakket ook al in 2022 kunnen doen. Ook bieden we inwoners perspectief op werk. We breiden het aantal basisbanen uit en we gaan door met het Werk- en Ontwikkelprogramma 2022 - 2025.
Energie- en inflatiecrisis
In 2022 zijn we getroffen door een koopkrachtcrisis als gevolg van de stijgende kosten van het levensonderhoud in het algemeen en energie in het bijzonder. Dit raakt in de eerste instantie mensen die toch al nauwelijks in staat waren om rond te komen. Maar ook huishoudens met een iets hoger inkomen hebben de financiële gevolgen hiervan gemerkt. Er is door grote groepen minima gebruik gemaakt van regelingen die we de afgelopen periode hebben uitgevoerd, zoals de landelijke energietoeslag. Daarmee hebben we een brede doelgroep bereikt. Om te voorkomen dat nieuwe groepen in financiële problemen zouden komen en het risico op armoede zich bij grotere groepen huishoudens zou voordoen, zijn we deze huishoudens tegemoetgekomen met een noodpakket met extra koopkrachtmaatregelen.
Noodpakket maatregelen energiekosten en inflatie
De stijgende prijzen die hebben plaatsgevonden in 2022 leiden ertoe dat steeds meer inwoners niet meer aan hun betalingsverplichtingen konden voldoen en over onvoldoende middelen beschikten om boodschappen te doen, hun huis te verwarmen en deel te nemen aan maatschappelijke activiteiten. Om inwoners, instellingen en bedrijven “de winter door te helpen” hebben wij een noodpakket met maatregelen samengesteld. De maatregelen bestonden uit:
- Een koopkrachtpakket om eenmalig de koopkracht van groepen inwoners te versterken.
- Maatregelen om financiële problemen en energiearmoede te voorkomen door een extra investering in informatie, advies en ondersteuning.
- Een fonds waarmee we instellingen, verenigingen en bedrijven tijdelijk kunnen ondersteunen en waarmee we maatschappelijke initiatieven mede mogelijk kunnen maken.
We hebben in totaal ruim meer dan 30.000 aanvullende verstrekkingen gedaan (van de ophoging van de energietoeslag tot verruiming van de doelgroep energietoeslag, tot €750 extra tegemoetkoming voor mensen die als gevolg van medische omstandigheden extra kosten moeten maken). Dat heeft ertoe geleid dat we voor het eerst vrijwel alle minima in onze gemeenten van extra inkomen hebben kunnen voorzien (ook mensen die geen gebruik maken van de bijstand) en dat we voor het eerst ongeveer een derde deel van de huishoudens met een inkomen iets boven het sociaal minimum hebben bereikt. In totaal hebben we onze inwoners voor €6- €7 miljoen extra aan koopkrachtsteun kunnen bieden.
Opvang van Oekraïners
Bij de opvang van Oekraïners voeren we de leefgeldregeling uit. Via het regionaal mobiliteitsteam waren ongeveer 650 Nederlandse taalcursussen ingezet voor deze groep. Ook kunnen Oekraïners terecht bij kansrijkberoep.nl. Verder ondersteunden we ze vanuit de gemeente richting werk via banenmarkten, wekelijkse spreekuren op de opvanglocaties, hulp bij het solliciteren in Nederland en samenwerking met uitzendbureaus.
Werk en activering
De arbeidsmarkt was gunstig voor veel werkzoekenden. Er was sprake van krapte in alle sectoren en er was een recordaantal vacatures ten opzichte van het aantal werkzoekenden. Dat komt mede door de economische groei, maar het is voor een belangrijk deel ook structureel van aard. Zo beperken de vergrijzing en de ontgroening het personeelsaanbod en voldoen lang niet alle werkenden en werkzoekenden aan de veranderende functie-eisen van werkgevers. Hierdoor daalde het aantal verstrekte bijstandsuitkeringen in 2022 verder tot iets onder de 9.000. Dat is nog steeds een aanzienlijk aantal en dat komt doordat er naast krapte ook sprake is van een mismatch op de arbeidsmarkt. Lang niet alle werkenden en werkzoekenden (kunnen) voldoen aan de veranderende functie-eisen van werkgevers. Daarnaast voldoen niet alle banen aan de wensen van werkzoekenden, bijvoorbeeld wat betreft de werkomstandigheden of het aantal uren.
Begin 2022 stelden we het Werk- en Ontwikkelprogramma 2022 – 2025 vast met het doel om meer mensen naar werk te begeleiden en te ontwikkelen richting werk of participatie. In november 2022 startten we met de gebiedsgerichte werkwijze voor werk en participatie naar aanleiding van de succesvolle Pilot Oost. Zo zetten we weer een stap voor een meer integrale wijkaanpak. Met de Basisbaan hebben we een bijdrage geleverd aan betekenisvol werk en bestaanszekerheid van ruim 50 inwoners voor wie de toegang tot de arbeidsmarkt afgesloten leek. Hiermee is de projectdoelstelling behaald. Verder zetten we in de regio het Regionale Mobiliteitsteam voort.
iederz
We halen de achterstand op het quotum Nieuw Beschut steeds meer in. De toename van het aantal ingestroomde werknemers met een nieuw beschut indicatie en arbeidsovereenkomst over 2022 is netto 24 personen (18 fte). Naast de inspanningen op het realiseren beschutte werkplekken richt iederz zich op de brede doelgroep deelnemers die aan de basis van de arbeidsmarkt staat. In ons Instroomportaal hebben we inmiddels aan 302 personen een traject aangeboden. Er zijn 262 personen uitgestroomd naar een reguliere baan, gesubsidieerde arbeid, entree onderwijs of een vervolgtraject. Daarbij gaat het om personen ingestroomd via WMO (GON), P-wet (nieuw beschut, praktijkonderwijs, bijstand, sociale activering, terugval doelgroepenregister, Wajong), nieuwkomers (Z-route en Beschermd wonen.
Collectieve zorgverzekering Minima
In 2022 heeft het college besloten om het contract met Menzis over de collectieve zorgverzekering voor minima (CZM) op te zeggen per 2023. Voor 2023 e.v. was er een jaarlijks bedrag van € 950.000, - gereserveerd voor de CZM. Doordat we gestopt zijn met de CZM per 2023 is er een vrijval van dit bedrag dat we in eigen regie kunnen uitgeven op verschillende aandachtsgebieden voor de doelgroep. Eind 2022 hebben we inwoners geholpen door middel van persoonlijk advies om een zorgverzekering op maat te kiezen.
Regelingenwoud
Voor mensen die moeilijk kunnen rondkomen of moeilijk mee kunnen doen, kennen wij een groot aantal regelingen dat hen (financieel) helpt. Het is belangrijk dat mensen daar ook gebruik van maken: we weten immers dat onvoldoende inkomen en schulden ook problemen op andere levensgebieden veroorzaken. Het kappen van het regelingenwoud richt zich voornamelijk op het eenvoudiger, toegankelijker en samenhangender maken van regelingen en voorzieningen en ervoor zorgen dat zij (beter) bijdragen aan een voldoende besteedbaar inkomen en de mogelijkheid om volwaardig mee te doen.
Vroegsignalering van betalingsachterstanden
Het doel van vroegsignalering is om in een zo vroeg mogelijk stadium inwoners met betalingsachterstanden (van vaste lasten) in beeld te krijgen en een hulpaanbod te doen aan die inwoners. Vanaf 1 januari 2021 is vroegsignalering een wettelijke taak van gemeenten. Het eerdere project Eerste Hulp bij Geldzaken is in 2022 overgegaan in een structurele werkwijze van actieve benadering van inwoners, die wel steeds in ontwikkeling blijft. Gedurende het project is het aantal convenantpartners en daarmee ook het aantal signalen van betalingsachterstanden toegenomen. Eind 2022 ontvingen we gemiddeld 664 signalen per maand.
Statushouders financieel ontzorgen
De Wet inburgering 2021 is 1 januari 2022 in werking getreden en geeft gemeenten de regie om nieuwkomers snel en volwaardig mee te laten doen aan de Nederlandse maatschappij, het liefst via betaald werk. Vanaf dag één worden zij ondersteund naar werk, scholing en/of maatschappelijke participatie door Thuis in 050. Door de complexiteit van het Nederlandse financiële systeem (belastingaangifte, zorg- en kinderopvangtoeslagen, eigen risico’s) lopen bijstandsgerechtigde asielstatushouders groot risico op het ontwikkelen van schulden of financiële zorgen. Bijstandsgerechtigde asielstatushouders worden door de gemeente zes maanden financieel ontzorgd op het gebied van betalingen van huur, gas, water, elektra en de verplichte zorgverzekering. Zo kunnen zij zo snel mogelijk beginnen met het inburgeringstraject, zonder afleiding door eventuele financiële problemen. Daarnaast zetten we in op het stimuleren van financiële zelfredzaamheid. Als extra dienstverlening kunnen statushouders indien gewenst ook na de zes maanden nog langer gebruik maken van het financieel ontzorgen. In Programma 3.3 Welzijn, gezondheid en zorg omschrijven we onze inzet op maatschappelijke begeleiding van inburgeringsplichtige vergunninghouders.
Rechterlijke uitspraak inzake beschermingsbewind: nieuwe bewindvoeringen blijven bij de gemeente
Om grip te krijgen op de kwaliteit en de kosten van beschermingsbewind hebben we besloten om vanaf 1 maart 2018 in de regel geen bijzondere bijstand te verlenen voor de kosten van beschermingsbewind. Inwoners met een inkomen van maximaal 120% van de bijstandsnorm kunnen terecht bij de Groningse Kredietbank (GKB), die voor deze groep kosteloos beschermingsbewind uitvoert. De rechtbank heeft op 12 april 2022 een uitspraak gedaan over dit beleid. De strekking daarvan is, kort samengevat, dat de GKB alleen een voorliggende voorziening is als GKB ook als bewindvoerder is benoemd, terwijl een betrokkene niet kan worden gedwongen om tegen zijn wil het ontslag van zijn bewindvoerder te vragen. Dit betekent dat een deel van de huidige beleidsregels niet meer kan worden toegepast. Bij bewinden van vóór 1 maart 2018 kan bewindvoering van de GKB niet een voorliggende voorziening zijn. Echter het beleid kan voortgezet worden, voor de gevallen dat de inwoner bij de instelling van het bewind de mogelijkheid heeft of heeft gehad om gebruik te maken van kosteloos beschermingsbewind bij de gemeente/GKB (nieuwe gevallen). In die gevallen bestaat er in beginsel geen recht op bijzondere bijstand. Door deze wijziging hebben meer inwoners recht op bijzondere bijstand voor beschermingsbewind.