Paragraaf 2: Duurzaamheid

Spoor warmte

Uit de routekaart Groningen CO2-neutraal 2035 (2018) volgt dat 54 procent van de totale energievraag van onze gemeente bestaat uit warmte. Er zijn goede duurzame technische alternatieven voor het huidige op aardgas gebaseerde warmtesysteem. Ook kan de vraag sterk worden verminderd door aanbrengen van (extra) isolatie en het nemen van efficiëntiemaatregelen. De warmtevoorziening zal in de toekomst per wijk verschillen. Hier bereiden we ons nu op voor.

Relevante ontwikkelingen

Warmte
In de routekaart Groningen CO2-neutraal 2035 wordt gerekend op de aansluiting van meer dan 50.000 woningequivalenten op warmtenetten. Globaal komt dit overeen met 50.000.000 kubieke meter (m3) aardgas. Overige warmtevraag wordt ingevuld met all-electric systemen (voor nieuwe gebouwen) onder andere via Warmte Koude Opslag en door een combinatie van groengas en (lucht)warmtepompen. De zogenaamde hybride systemen. In het openingsbod aardgasvrije wijken (2019) hebben wij aangegeven op basis van maatschappelijke kosten welke bovengenoemde systeemkeuzes het beste in onze wijken en buurten passen.  

In 2022 heeft WarmteStad forse stappen voorwaarts gezet bij het verduurzamen van de warmtelevering in Groningen. In november is de duurzame warmtecentrale Zernike in gebruik genomen, die gebruik maakt van de restwarmte van de datacenters van QTS en Bytesnet (datathermie). Daarnaast heeft WarmteStad een overeenkomst gesloten voor afname van zonnewarmte van het zonthermiepark Dorkwerd. Dit park wordt in 2023 operationeel. Beide duurzame bronnen zorgen samen voor een CO2-reductie van circa 50%. De uitbreiding van het  warmtenet in Selwerd-Noord is vrijwel afgerond en de doorsteek naar Selwerd-Zuid is gemaakt. Hier treffen de gemeente, WarmteStad en energiecoöperatie Grunneger Power voorbereidingen om grondgebonden woningen op een buurtwarmtenet te gaan aansluiten. Daarnaast zijn ook de verbindingen naar Vinkhuizen en Paddepoel-Zuid gelegd. Eind 2022 waren circa 4.300 woningequivalenten op het warmtenet aangesloten en 6.500 woningequivalenten in beheer/gecontracteerd.

Binnen de WKO-projectgebieden worden gaandeweg de laatste gebouwen op grond van het Financieel Meerjarenplan uit 2017 aangesloten. In 2022 ging het om het Ebbingehofje en de Vrydematoren/Libertas (Ebbingekwartier/Vrydemalaan), de Bouma Estate (Europapark) en de Regulateur (Grunobuurt). Een nieuw Financieel Meerjarenplan gaat in 2023 inzicht geven in het vervolg op zowel de WKO-gebieden als het warmtenet Noordwest. Met de voorbereidingen voor de aanleg van een collectief WKO-systeem in het herontwikkelingsgebied Stadshavens is in 2022 al een start gemaakt. Hiervoor hebben de aandeelhouders van WarmteStad in 2021 een investeringsbesluit genomen.

Eind 2021 heeft uw raad het WarmteTransitiePlan Noordwest 2022 -2030 (WTP) vastgesteld. In dit plan staat op welke manier tot 2030 het warmtenet van WarmteStad in de wijken Paddepoel, Selwerd, Vinkhuizen, Tuinwijk, Zernike en Kostverloren verder wordt uitgebreid. Inmiddels hebben wij meer duidelijkheid rondom financiering van dit plan. Hierbij wordt gekeken naar financieringsmogelijkheden via JTF / JTM (EU: Joint Transition Fund /Joint Transition Mechanism). Dit fonds werd eind 2022 opgesteld. In de zoektocht naar nieuwe warmtebronnen wordt gekeken naar de industrie in Hoogkerk (o.a. Suikerfabriek) maar ook een nog te vestigen datacenter kan restwarmte leveren. Wij hebben een tracé studie opgestart om straks te kunnen bepalen welk route het warmtenet kan volgen om bronnen met het warmtenet te verbinden. In het kader van financiering is het in samenwerking met WarmteStad gelukt om een bijdrage van 21,4 miljoen euro te krijgen uit het Nationaal Groei Fonds. Globaal gaat het om ongeveer 5.000 euro (= onrendabele top) per aan te sluiten woningequivalent.

Door de snel stijgende aardgasprijzen zijn steeds meer bewoners in min of minder georganiseerd verband opzoek naar andere verwarmingsbronnen. Hierbij maken ze onder andere gebruik van beschikbare informatie zoals relevante omgevingswarmte zoals in te zien via de link Syntraal Omgevingswarmte Groningen. In het onderstaande overzicht wijkenergieaanpak kunt u meer lezen over wijkinitiatieven.

Het afgelopen jaar heeft minister Jetten aangegeven dat in de nieuwe warmtewet (Wet Collectieve Warmte (2024)) ten aanzien van aanleg en exploitatie (nieuwe) warmtenetten gemeenten een belangrijke rol krijgen. In hoofdlijnen komt er in de warmtewet te staan dat publieke partijen een meerderheidsbelang in warmtenetten moeten hebben. Dit geldt, op termijn, overigens ook voor bestaande netten.

Daarnaast zal dit jaar (2023) duidelijkheid bieden in de Wet Gemeentelijke Instrumenten Warmtetransitie. Deze wet geeft onze gemeente mogelijkheden om via besluitvorming in de gemeenteraad aan te geven en aan te kondigen wanneer in bepaalde wijken het aardgasnet verwijdert kan worden. In deze wet (WGIW) staat aangeven onder welke voorwaarden bewoners aangesloten kunnen worden op een alternatieve warmtevoorziening zoals bijvoorbeeld een warmtenet.  

Wijkenergieaanpak
Aardgasvrije proeftuin Paddepoel-Selwerd
In de aardgasvrije proeftuin Paddepoel-Selwerd werken we in verschillende projecten aan een aanpak om buurten met veel grondgebonden koopwoningen op een warmtenet te kunnen aansluiten. Allereerst het project De Larix. Afgelopen jaar zijn 16 van de 25 woningen in De Larix aangesloten op het warmtenet van WarmteStad, waarmee de pilot succesvol is afgerond en de eerste grondgebonden koopwoningen aardgasvrij zijn geworden middels een warmtenet. In Selwerd-Zuid, met zo’n 220 woningen waren we druk met het participatietraject. Ruim 60% van de huiseigenaren heeft inmiddels de intentieovereenkomst ondertekend voor aansluiting op het warmtenet. Daarmee hebben we voldoende draagvlak om richting uitvoering te gaan, allereerst met de aanleg van het distributienet en daarna de huisaansluitingen. We verwachten dat in 2024 deze buurt daadwerkelijk aangesloten wordt. Ondertussen zijn we in Selwerd-West al begonnen om eenzelfde project te starten.

Proeftuin De Wijert Aardgasvrij-Klaar
In 2022 zijn we verder gegaan met de VvE aanpak. Alle 17 VvE’s binnen het proeftuin gebied zijn een traject gestart of voornemers hier mee te starten om de complexen te verduurzamen. Samen met een architect hebben we onderzocht wat er qua isolatie en verduurzaming mogelijk is met het oog op de bijzondere cultuurhistorische waarde van de bebouwing. De tot nu toe succesvolle VvE-aanpak in De Wijert vormt de basis voor de aanpak in de rest van de gemeente en daarmee één van de belangrijkste instrumenten in de wijkaanpak.

Ook de eigenaar-bewoners van de grondgebonden woningen hebben we benaderd en hebben we onderzocht welke mogelijkheden er zijn om te verduurzamen. Met degenen die hierin geïnteresseerd zijn willen we dit in 2023 verder uitwerken.

Tot slot hebben we een wijkbrede bijeenkomst georganiseerd voor de hele wijk, inclusief De Wijert-Zuid. De opkomst was hoog evenals de bereidheid om te gaan verduurzamen. Daarnaast hebben we in het kader van energiearmoede de financiële ondersteuning die de gemeente kan bieden onder de aandacht gebracht.

Beijum
In 2022 is in Beijum een uitgebreid participatietraject doorlopen samen met bewoners om beter zicht te krijgen op de wensen en mogelijkheden van aardgasvrij wonen. Samen met bewonersinitiatief De Werkbeij is een grote wijkbijeenkomst georganiseerd, waar 170 Beijumers aan hebben deelgenomen. Vervolgens is met een afvaardiging van 30 bewoners een drietal sessies doorlopen waarbij verder is stilgestaan bij de overstap naar aardgasvrij. Een belangrijke uitkomst van dit traject was een buurtgerichte aanpak op energiebesparing. Deze zal in 2023 van start gaan.

Lewenborg
In navolging op Beijum is na de zomer ook in Lewenborg een uitgebreid traject doorlopen. Samen met bewonersinitiatief Lewenborg Energie is een vergelijkbaar participatietraject bedacht als in Beijum. Op de wijkbijeenkomst kwamen 115 Lewenborgers af. Vervolgens hebben 30 Lewenborgers zich aangemeld om drie avonden deel te nemen aan sessies over energiebesparing en technieken voor aardgasvrij wonen.

Onderzoek warmtenet Lewenborg en Beijum
Aanleiding voor deze participatietrajecten was een doorrekening van de kosten voor de aanleg van een warmtenet in deze wijken. In verband met de verkenningen van een warmtetransportleiding Eemsdelta – Groningen worden in wijken en dorpen in de nabijheid van het mogelijke tracé extra doorrekeningen gedaan voor de distributie van deze warmte binnen een wijk of dorp. In lijn met onze eerdere studies bleek dat zowel Beijum als Lewenborg relatief dure wijken zijn voor toepassing van een warmtenet. Met de participatietrajecten hebben we ook willen toetsen hoe mensen zelf tegen een warmtenet en de andere aardgasvrije oplossingen aankijken. Conclusie is dat het huidige scenario van hybride/ geheel elektrisch ongewijzigd blijft voor deze wijken. De focus ligt net als in andere wijken eerst vooral op energiebesparing.

Indische Buurt/De Hoogte
In de Indische Buurt zijn we met verschillende acties aan de slag gegaan gericht op energiebesparing, ook hier is de belangstelling groot, mede vanwege de hoge energieprijzen. Daarnaast is een eerste ontwerp gemaakt voor het warmtenet. Hoewel deze buurten nog niet voor 2030 op de planning staan, helpt het wel om een doorkijk te krijgen voor de langere termijn.

Bewonersinitiatieven
Er ontstaan steeds meer bewonersinitiatieven en ze weten elkaar steeds beter te vinden. In april hebben we een bijeenkomst georganiseerd voor initiatieven om te vertellen wat wij als gemeente allemaal doen, waar zij terecht kunnen met vragen, maar ook om op te halen waar behoefte aan is. Deze lessen nemen we mee om initiatieven in de toekomst beter te kunnen bedienen.

De komende jaren staan in het teken van opschaling van de wijkenergieaanpak. Afgelopen jaar hebben we daarvoor de basis gezet met onze aanpak om grondgebonden koopwoningen aan te sluiten op een warmtenet, met de VvE aanpak welke in meer wijken willen gaan inzetten en met verduurzaming van individuele woningen in collectief verband.

Resultaten en activiteiten